Stadsdelen, integratie en dienstverlening

Beleidsverantwoording per activiteit

2021 was een bewogen jaar, waarbij de gemeente uiteindelijk op dit programma een nadelig resultaat heeft gerealiseerd van € 2,5 mln. De geplande activiteiten zijn door corona gedurende het jaar continu bijgesteld.

Stadsdelen

participatie staat centraal
In 2021 is verder gewerkt aan het verbeteren van de participatie van bewoners en ondernemers in de buurten, wijken, stadsdelen en de stad.

Wijkagenda’s
In 2021 zijn 8 wijkagenda’s gemaakt. In 2022 en 2023 volgen de resterende wijken. In de wijkagenda’s staan de thema’s voor de wijk voor 4 jaar. Wijkagenda’s worden gemaakt in goede samenwerking met bewoners, ondernemers en maatschappelijke partners. De wijkagenda wordt opgesteld op basis van een wijkprofiel met data over de wijk. In het wijkprofiel staan ook de meningen en verhalen van bewoners. Gezamenlijk wordt bepaald wat de gewenste situatie is over 4 jaar en welke thema’s hieruit voortvloeien. Deze worden vervolgens in een of meerdere opgaventeams opgepakt. Tevens is daarbij aandacht voor de verschillende producten waarmee het informatiegestuurd werken wordt gefaciliteerd. Denk aan de leefbaarheidscirkel in Den Haag In Cijfers: hierin zijn alle data over leefbaarheid op buurt- en wijkniveau inzichtelijk voor iedereen.

De wijkagenda’s vormen input voor een jaarlijks handhavingsprogramma en voor de opdracht aan de welzijnsinstellingen. Ze leggen ook een verbinding met de Groene Energiewijken, de Haagse tafels en de omgevingsplannen.

Wijkbudgetten
In 2021 is in 7 wijken een wijkbudget ingezet voor plannen van bewoners. De digitale tool die hiervoor is ontwikkeld, geeft bewoners concrete invloed. Zo ontstaat meer ruimte voor het financieel ondersteunen van kleinschalige wijkinitiatieven. De wijkbudgetten zijn een mooi instrument om verbindingen tussen bewoners te stimuleren.

Haags Samenspel

In 2021 heeft programma Haags Samenspel een aantal hulpmiddelen voor de ambtelijke organisatie ontwikkeld, om participatieprocessen te ontwerpen en uit te voeren. Hiervoor is het Haags Participatiekompas, bestaande uit zes uitgangspunten voor goede participatie, ontwikkeld. Daarbij is ook een stappenplan ontwikkeld voor het organiseren van een participatieproces, genaamd de Haagse Participatiewerkwijze. Ook zijn hierbij diverse handreikingen en gereedschappen beschikbaar gesteld, zoals evaluatievragen voor bewoners en een stramien voor een procesontwerp.

In 2021 zijn 15 online participatieprojecten ondersteund en uitgevoerd. Dit zijn zeven wijkbudgetten, twee wijkagenda’s en acht trajecten in het fysieke domein, variërend van herinrichting in de openbare ruimte tot de Omgevingsvisie. In totaal leverde dit 39.350 unieke bezoekers op, 8.875 stemmen (met een gemiddeld stempercentage van 19,13%), 250.000 euro aan begroot budget, 810 ingediende plannen, 13.941 likes en dislikes en 2.830 reacties van bewoners.

Aanpak Prioritaire gebieden: Voor het Kaapseplein is met bewoners een ontwerp gemaakt voor de herinrichting van het Kaapse plein, dat in 2022 wordt gerealiseerd. Begin 2021 zijn naast de reguliere inzet ook extra handhavers ingezet en zijn beveiligers op het Kaapseplein ingehuurd. Dit heeft effect gehad en vraagt om continuïteit ervan. Vanaf 15 november 2021 betrekt de gemeente een pand aan Kaapsplein 150 zodat zij zichtbaar haar werk doet en makkelijker bereikbaar is voor de buurt.
Voor de Weimarstraat/Beeklaan/Zevensprong heeft de aanpak van malafide ondernemers zichtbaar zijn vruchten afgeworpen. Het merendeel van de zittende ondernemers heeft inmiddels een vergunning. Een aantal ondernemers is- al dan niet vrijwillig-gestopt met hun bedrijfsactiviteiten (zie RIS310942). Daarnaast zijn de tijdelijke drempels vervangen door snelheid remmende plateaus. Met inspraak van bewoners en winkeliers is op een aantal plaatsen op het tweede deel van de Weimarstraat de stallingsmogelijkheden voor fietsers uitgebreid.
Voor de Jan Luykenlaan/Van Bearlestraat is Buurtkamer ‘De Luyk’ weer opengegaan. Vanuit deze ontmoetingsplek organiseren vrijwilligers diverse activiteiten waaronder samen koken en eten, hulp bij taal of financiën, maar ook huiswerkbegeleiding voor jongeren en jongeren inloopavonden. Vanuit een modelwoning van Vestia zijn samen met Mooi Welzijn en Parnassia gesprekken gevoerd en zijn 1 op de 6 bezoekers van de modelwoning doorverwezen voor hulp en zorg die zij nodig hebben. Naast een jongerenwerker worden ook straatcoaches ingezet die aan de slag gaan met de jongeren. Daarnaast zijn integrale handhavingsacties gehouden en is een jeugdboa opgeleid en gestart.
Voor de bewoners van Duindorp zijn diverse activiteiten in gang gezet voor het versterken van de onderlinge binding. Zo zijn er 30 Lief en leedstraatjes actief en is een vernieuwde sportplek aan de Tholensestraat geopend. Diverse bewonersinitiatieven zijn gefinancierd, zoals een AED en verschillende vergroeningsacties. De uitbreiding van 1,0 fte Jongerenwerk en 1,0 fte Kinderwerk is gerealiseerd. Daarnaast zijn integrale handhavingsacties gehouden en is een jeugdboa opgeleid en gestart in Duindorp.

Regiodeal/Aanpak Den Haag Zuidwest: Er zijn twee programma’s opgezet: de Regiodeal en het programma Leefbaarheid & Veiligheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Met de Regiodeal, die in 2018 is gesloten tussen Rijk en gemeente, is zowel inhoudelijk als financieel een start gemaakt met het sociaaleconomisch herstel van Zuidwest. Momenteel lopen er zo’n 35 Regiodealprojecten (zie ook de voortgangsrapportage: https://denhaag.raadsinformatie.nl/document/10866871/1/RIS310659_Bijlage).

De Regiodeal Den Haag Zuidwest is een integraal programma waarin alle gemeentelijke diensten samenwerken in de projecten, er wordt samengewerkt met maatschappelijke en economische wijkpartners en waarin bewoners en wijkpartners een stem hebben. Dit laatste is participatief vormgegeven in de Partnerraad, die sinds 2019 betrokken is bij de Regiodeal als adviesorgaan en als ambassadeur. In 2021 was de Partnerraad toe aan een herijking. Bewoners gaven aan een meer gelijkwaardige stem te willen hebben in de ontwikkelingen in Zuidwest nu en op de langere termijn, in de vorm van gevraagd en ongevraagd advies.

Nationaal programma Zuidwest
De impuls die de Regiodeal geeft aan Zuidwest is goed, maar bij lange na niet genoeg om Zuidwest er bovenop te helpen. Ook bij het Rijk voelt men de urgentie om de grootstedelijke problemen structureel aan te pakken. Daarom heeft BZK, in samenwerking met andere ministeries en de meest betrokken gemeenten, het Programma Leefbaarheid en Veiligheid opgezet. Voor Den Haag Zuidwest betekent dit dat er samen met 6 Allianties wordt gewerkt aan een meerjarig integraal programma-op-maat. Inspiratie hiervoor wordt gevonden in het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid. Dit heeft geleid tot de oplevering van de Brede Aanpak Den Haag Zuidwest in november 2021. Als vervolg op het Verbond is in de periode erna doorgewerkt aan de Brede Aanpak. In september werd dit proces nog eens extra versneld tijdens de ‘Week van het Programma’. In een pressurecooker-achtige aanpak schreven ambtenaren, bewonersvertegenwoordigers, wetenschappers en andere experts aan een krachtige aanpak voor Zuidwest. Zij bedachten toen ook dat alle maatregelen in de aanpak mee moeten helpen om de jeugd een beter toekomstperspectief te geven. Verder staat er in de aanpak een top 10 van maatregelen die het grootste effect gaan hebben op de bestaande problemen. Op 15 december stemde het college in met de Brede Aanpak en op 23 december besprak de gemeenteraad de Brede Aanpak in de commissie Samenleving.

Stadsdeelbudget Bestrijding onveiligheid
Den Haag wil eigen initiatief van Hagenaars stimuleren om de veiligheid in de stad te verbeteren. Kern van de aanpak is preventie, vroegtijdige signalering en actief op bewoners en ondernemers afstappen om hulp en ondersteuning te bieden. De bewonersinitiatieven op het gebied van veiligheid vervullen hierbij een sleutelrol. Er zijn 23 projecten gesubsidieerd. De activiteiten voor scholingsprogramma’s voor vrijwilligers zijn gecontinueerd.
Dat geldt ook voor de activiteiten met betrekking tot mediation en buurtbemiddeling.

Stadsdeelbudget Milieubeheer
De gemeente stimuleerde ook in 2021 duurzaamheid door bewoners te inspireren, te begeleiden en te
koppelen aan het bedrijfsleven, bij voorkeur in Den Haag. We organiseerden (veelal digitale) bijeenkomsten die helpen om van ideeën uitvoerbare projecten te maken. We verbonden groepen om advies en kennis uit te wisselen.  Goed lopende initiatieven geven we een plek in het Haagse duurzaamheidsnetwerk. Steeds meer Haagse inwoners en ondernemers willen zich inzetten voor duurzame energie. Er zijn 16 duurzame wijkinitiatieven gesubsidieerd.  

Ook stimuleerde de gemeente het bedrijfsleven om te verduurzamen van hun pand en bedrijfsvoering, Met de milieubarometer gaven we ondernemers inzicht in hun energie- en waterverbruik zodat ze zien waar het meeste te besparen valt. Horeca en detailhandels kregen een zogeheten energiescan die laat zien hoe ze snel kunnen besparen op hun energierekening en die algemene tips geeft voor een duurzamere bedrijfsvoering. In duurzaamheidskringen voor zorg, buurthuizen, gebedshuizen, strandtenten en hotels stimuleerden we de energierekening en CO2-uitstoot terug te dringen door onderlinge kennisdeling.

Meldpunt Graffiti
Het Meldpunt Graffiti is verantwoordelijk voor de aanpak van illegale graffiti en plak in de gemeente Den Haag. Door de succesvolle aanpak van het meldpunt is de stad relatief schoon, zeker ten opzichte van andere (grote) steden. Wel is de laatste jaren een lichte stijging zichtbaar van het aantal  illegale tags (handtekeningen van illegale graffiteurs) in de stad. Een trend die ook zichtbaar is in andere steden. Samen met The Hague Street Art wordt steeds gekeken naar manieren om in contact te komen met deze illegale taggers. De aanpak van het Meldpunt Graffiti is gebaseerd op 5 sporen: het verwijderen van graffiti op objecten in de openbare ruimte en particuliere panden, samenwerken met grooteigenaren, educatie en voorlichting, het ontwikkelen en beheren van legale graffitilocaties en het bestrijden van illegale plak. Met de graffiti-schoonmaakregeling wordt graffiti op particuliere panden gratis verwijderd (inclusief aangifte bij de politie). Er zijn ruim 7.000 panden ingeschreven. Van deze panden is 2.884 m2 graffiti verwijderd. Ook van diverse objecten in de openbare ruimte wordt graffiti verwijderd. In 2021 is 2.983 m2 graffiti uit de openbare ruimte verwijderd.

Stadsdeelbudget Inrichting en onderhoud buitenruimte
Den Haag streeft er naar dat de buitenruimte behalve schoon, heel en veilig ook prettig is om te verblijven. Hagenaars willen goed begaanbare stoepen en wegen, leuke plekken om te zitten en geen vervuiling door zwerfvuil. Met onze gebiedsgerichte aanpak vanuit de stadsdeelorganisaties streven we ernaar ook in 2022 dat elke wijk krijgt wat nodig is.

Wat betekent dit concreet?
Aan de hand van eigen inspecties en meldingen van bewoners laten we kleine reparaties uitvoeren aan de bestrating en het asfalt. Na graafwerkzaamheden en het opbreken van de bestrating, bijvoorbeeld door nutsbedrijven voor het vervangen van hun kabels en leidingen, controleren we of de bestrating weer netjes en veilig is hersteld.

Straatmeubilair
Straatmeubilair zorgt ervoor dat Hagenaars elkaar in de openbare ruimte kunnen treffen. We brengen in 8 wijken het straatmeubilair en de direct omliggende openbare ruimte op orde. In de stadsdelen Centrum en Haagse Hout is er extra aandacht voor het beheer van het binnenstadgebied, de omgeving van het Centraal Station en het Beatrixkwartier op Hofstadniveau. Dat geldt ook voor de maatregelen in het kader van Den Haag Regeringsstad, de participatie in beveiligingsmaatregelen van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, het Koninklijk Huis, de ambassades, Prinsjesdag en de Veteranendag.

De stadsdelen zorgen ook voor het plaatsen en repareren van afvalbakken en het laten opruimen van oliesporen op de weg (veelal als gevolg van verkeersongevallen) en gemorste verf. Analoog aan de landelijke trend wordt Den Haag in toenemende mate geconfronteerd met illegale dumpingen in de openbare ruimte van emballages met onbekende chemische inhoud, naar verwachting afval afkomstig van het produceren van synthetische drugs. De kosten van sanering van de grond bij dergelijke vondsten zijn zo hoog dat sinds 2020 het beschikbare budget voor straatreiniging wordt overschreden. Personen op wie schade verhaald zou kunnen worden zijn niet goed te achterhalen.

Stadsdelen
Vanuit de ‘keten op schoon’ werken alle stadsdelen mee aan het realiseren van een schone stad, conform het Programma voor een Schone Stad 2021-2022. Per stadsdeel bepalen we in overleg met alle betrokken ketenpartners (beheerders, uitvoerders, handhavers) hoe het meest effectief kan worden schoongemaakt.
Waar problemen zijn, maken we intensiever schoon. Dat combineren we met gerichte handhaving, goede communicatie en allerlei participatieactiviteiten.

Bewoners
Betrokken bewoners die zich eigenaar voelen van hun eigen buurt zullen de buitenruimte minder snel vervuilen. Om een extra impuls te geven aan participatie voor een schone stad worden ‘projectleiders participatie en schoon’ ingezet. Ze organiseerden ook in 2021 evenementen als de Opruimdag, Actie Schone Buurt en andere opruim- en participatieacties om bijvoorbeeld overlast door zwerfafval en weggegooid voedsel te voorkomen. Alle container coaches (orac adoptanten) hebben een bedankkaart met een bosje bloemen ontvangen. Elke maand tussen maart en oktober was, met inachtneming van de coronamaatregelen, ergens in de stad een opruim actie.

Loosduinen en Scheveningen
De stadsdelen Loosduinen en Scheveningen beheerden ook in 2021 het Haagse strand. Zij zorgden voor het onderhoud van de toegangen tot het strand, zoals trappen en op- en afritten en het aanbrengen van borden. Ook zorgden ze voor het volgens Delflands Keur onderhouden van de afrastering langs de voet van de duinen en de op- en afritten. Daarnaast hielden zij toezicht bij de opbouw, exploitatie en het afbreken van de strandpaviljoens en de nutsvoorzieningen (elektra, water en riolering) en voerden ze regie op het schoonmaken van het strand en het plaatsen van de afvalbakken. Verder onderhielden zij de contacten met de strandpaviljoenhouders en adviseerden ze over aangevraagde evenementen.

Stadsdeelbudget Openbaar groen en openlucht recreatie
De stadsdelen streven naar een gezond, veilig en netjes verzorgd openbaar groen voor bewoners en bezoekers van de stad. Dit vergt goed onderhoud en beheer. Om het kwaliteitsniveau in de hele stad te bevorderen, is er een uniform (meerjarig) onderhoudsbestek voor het wijk- en buurtgroen voor de gehele stad, inclusief bestekken voor het maaien van gazons en het snoeien van hagen. Ook zorgen de stadsdelen voor het maaien van de oevers langs het Haagse binnenwater. Extra aandachtspunt dit jaar was het voorkomen van ganzenoverlast en het bestrijden van de eikenprocessierups.

Extra acties
Voor de kwaliteitsverbetering van het wijk- en buurtgroen was extra budget beschikbaar. De locaties waarop deze middelen werden ingezet, kwam tot stand op basis van wensen van buurtbewoners, de wijkuitvoeringsplannen, de nulmetingen van de technische kwaliteit van de beplanting in de wijken en de wijkvisies. Criteria voor het toewijzen van de middelen zijn: participatie, sociale veiligheid en het neutraal houden van de beheerkosten. De projecten richten zich met name op versleten en sociaal onveilige groenvoorzieningen, maar ook op mogelijkheden om werk met werk te maken en mogelijkheden voor het onderhoud door de buurt.

2021
2021 is vooral een groeizaam jaar gebleken, groeizaam vanwege het weer wat een toename aan groei veroorzaakt heeft aan onkruidgroei. Maar ook groeizaam vanwege de vergroening die in diverse stadsdelen heeft plaatsgevonden. Deze werkzaamheden hebben zich vooral gericht op locaties in versteende buurten en dragen door het vergroenen bij aan een duurzame en klimaat adoptieve omgeving.

Maaien
Ook is er een slag gemaakt in ecologisch beheer, voor een aantal gebieden zijn beheerplannen gerealiseerd die bijdragen aan een beter ecologisch (maai-)beheer waarin 2021 een begin gemaakt is met de uitvoering. Inmiddels wordt de Laakzone en het Rode Kruisplantsoen op ecologische wijze gemaaid. Beheerplannen voor andere ecologische groenstroken zijn in de maak.

Ziekten
Ten aanzien van ziekten en plagen is er afgelopen jaar een toename zichtbaar bij zowel iepziekte als de eikenprocessierups, ook ten aanzien van ganzen is extra inzet gewenst. Voor een deel kan de toename te wijten zijn aan het weer van afgelopen jaar.

Buitenspelen
Ten opzichte van Nederland wonen er in Den Haag relatief meer jonge kinderen onder de 5 jaar en meer
jongeren. In 2025 telt Den Haag, volgens de bevolkingsprognose 2021, ruim 122.000 kinderen/jongeren van 0 tot en met 19 jaar. De buitenruimte is bij uitstek het domein voor spelende kinderen. Dit betekent dat de gemeente in haar ruimtelijke plannen expliciet rekening dient te houden met speel-, sportieve- en verblijfruimtes voor kinderen/jongeren.

Ondanks dat er sprake is van een gamegeneratie, spelen kinderen in de zomer in Den Haag4 à 5 keer per week buiten. In de winter doen ze dat ruim 2 keer per week. In het huidige corona tijdperk
worden de speelvoorzieningen intensiever gebruikt. Ook het belang van goed bereikbare speelvoorzieningen is opnieuw onderkend.

De groei van kinderen en die van speelvoorzieningen moeten gelijk opgaan. Anders ontstaat te grote druk op verder weg gelegen bestaande speelvoorzieningen. Die speelplekken worden dan intensiever gebruikt dan waar ze voor gemaakt zijn. Dat veroorzaakt overlast, irritatie en intolerantie. Zichtbaar spelende kinderen geven een stad een toegankelijke & vitale uitstraling. Ook zien we de grens tussen sporten, bewegen en spelen in de buitenruimte vervagen. Steeds meer inwoners sporten en bewegen in de buitenruimte.

Het kwalitatief op orde houden van de speelvoorzieningen vindt plaats binnen de hiervoor beschikbaar
gestelde reguliere beheermiddelen. Alle speelvoorzieningen worden gelijkwaardig onderhouden en beheerd. Ouders, verzorgers, gebruikers en de buurt leveren ook een participatieve (en vrijwillige) bijdrage aan het op orde houden van een kwalitatief goed en uitdagend speelvoorzieningenniveau. Dit doen zij door bijvoorbeeld het sleutelbeheer op zich te nemen, meldingen te doen van kapotte speeltoestellen, mee te helpen bij activiteiten rondom buitenspelen, mee te doen met schoonmaakacties rondom en op speelplekken enzovoorts. Daarnaast controleert de gemeente viermaal per jaar alle speelplekken op veiligheid en functionaliteit.

Buitenruimte
Samen met kinderen en omwonenden kijken we hoe we de buitenruimte het beste kunnen ontwikkelen en
waar mogelijk uitdagende speellocaties in de stad kunnen creëren. Immers bewoners en partners van de wijk weten wat er speelt in de wijk. Door gezamenlijk (stadsdeel, bewoners en partners) prioriteiten te bepalen, wordt de betrokkenheid in de wijk vergroot. Deze participatie kan zich ook uitstrekken naar de keuze voor inrichting van een speelplek. Voor dit laatste wordt ook gebruik gemaakt van moderne e-participatiemiddelen, zoals de budgetschuif en het moodboard.

Daarnaast werken we samen met bewoners ,gebruikers en samenwerkingspartners om, verspreid over de stad, speelplekken in te richten  als samenspeelplekken. Dit zijn speelplekken waar kinderen met èn zonder beperking onbelemmerd kunnen samen spelen.

Samenspeelplekken
In 2021 zijn reeds drie speelplekken getransformeerd tot samenspeelplekken. Het betreft De Koe aan de Van Campenvaart en Katschiplaan in stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg en het Melis Stokepark. De andere inclusieve speelplekken in stadsdeel Centrum (Oranjeplein), Segbroek (Wijkpark De Verademing), Escamp (Baambruggestraat), Nederhoflaan (Loosduinen) zullen naar verwachting in de eerste helft van 2022 worden opgeleverd.

Stadsdeelbudget Inrichting verkeer
Het stadsdeel pakt kleine zaken aan in de buitenruimte: herinrichtingen of aanpassingen aan de infrastructuur. Vaak gebeurt dit op verzoek van bewoners. Het stadsdeel toetst de plannen aan de gemeentelijke richtlijnen. De gemeente heeft als beheerder van de openbare ruimte, de wettelijke taak zorg te dragen voor de veiligheid en bruikbaarheid van deze openbare ruimte (de zorgplicht). De gemeente is derhalve wettelijk verantwoordelijk voor beheer en onderhoud van de verkeersborden en de belijning op het wegdek.

Door te voldoen aan de zorgplicht ten aanzien van het onderhoud aan verkeersborden en belijning is het jaarlijkse structurele budget op dit programma ontoereikend gebleken. Op deze post is over 2021 een nadeel van ca. € 0,45 mln. gerealiseerd.

Stadsdeelbudget Leefbaarheid en bewonersparticipatie
De gemeente heeft veel vertrouwen in de Haagse kracht. We stimuleren het oplossen van kleine leefbaarheidsproblemen en het pakken van sociale verantwoordelijkheid in de wijken door bewoners.
We zetten daarom stevig in op het ondersteunen van bewonersorganisaties en de kracht van bewoners. In 2021 was het aantal subsidieaanvragen van bewonersinitiatieven lager dan in voorgaande jaren. Daarentegen is meer besteed aan activiteiten voor de jeugd gedurende de schoolvakanties en is er geïnvesteerd in meer tools voor digitale participatie en de wijkagenda’s.

Bewonersinitiatieven
De gemeente wil initiatieven van bewoners mogelijk maken. Jaarlijks geven de stadsdeelorganisaties subsidie aan initiatieven via de regeling Leefbaarheid en bewonersparticipatie. Ook worden diverse werkzaamheden in de buitenruimte uit dit budget betaald. Met het budget stimuleren we bewoners om met mooie ideeën, projecten en activiteiten te komen voor hun buurt en leefomgeving. Het gaat om activiteiten waarbij de bewoners zelf een actieve rol hebben. Zoals buurtactiviteiten om de sociale cohesie te verbeteren, kinderactiviteiten die bewoners zelf organiseren, schoonmaakacties, activiteiten van bewonersorganisaties, ontmoetingsactiviteiten om verschillende bewonersgroepen met elkaar in contact te brengen, ontmoetingsactiviteiten voor ouderen, het plaatsen van hanging baskets die worden onderhouden door bewoners of ondernemers en nog veel meer. Het stadsdeel helpt hen daarbij.

Wat is er in 201 gebeurd?
Enkele voorbeelden in het afgelopen jaar: In samenwerking met bewoners (Stichting Vrienden Sweelinckplein) is een verbeterplan ontworpen en heeft  een draagvlakonderzoek onder bewoners heeft plaatsgevonden. De resultaten hiervan zijn vervolgens verwerkt in het definitief plan, hetgeen op dit moment wordt uitgevoerd. Blinde muren in Duindorp zijn opgevrolijkt met mooie portretten gemaakt door jongeren uit de wijk die via kinder- en jongerenwerk Scheveningen, foto-workshops hadden gevolgd. Een bewoner uit het Regentessekwartier heeft met medewerking van het stadsdeel, een campagne bedacht om mensen in zijn straat bewust te maken van het begaanbaar houden van de trottoirs. Met een fietslabel met ludieke tekst en sjablonen voor op de trottoirs is dat goed gelukt. Deze succesvolle activiteit wordt over nu meerdere wijken en stadsdelen uitgerold. Succesvolle gameclub met gaming-activiteiten in groepjes van oudere kinderen in de nieuwe Huiskamer van Leidschenveen (initiatief van twee vaders). Op de Baambruggestraat, Leyenburg, hebben in 2021 bewoners, ouders van jonge kinderen, opbouwwerk en speelbeheerder de samenwerking opgezocht om de waterspeeltuin compleet te vernieuwen. Hiervoor was vanuit het stadsdeel een beperkt budget beschikbaar. De groep met vrijwilligers van de waterspeeltuin heeft een crowdfundingcampagne opgezet en met het opgehaalde geld was het mogelijk de nieuwe waterspeeltuin ook daadwerkelijk aan te leggen.

Nieuw beleidskader
Bewonersorganisaties zijn belangrijke gesprekspartners van de gemeente bij het vormgeven en invullen van beleid voor de wijken. In 2021 is, in overleg met vertegenwoordigers van de Haagse bewonersorganisaties, een nieuw beleidskader opgesteld en vastgesteld. Dit nieuwe kader geeft duidelijker aan welke rol we van bewonersorganisaties verwachten, welke voorwaarden we stellen ten aanzien van democratisch functioneren en welke middelen we beschikbaar stellen. Ook stimuleren we bewonersorganisaties om te vernieuwen op het gebied van communicatie en interactie met bewoners en andere partners uit de wijk. We faciliteren ze daartoe.

Daarnaast is het belangrijk ook andere groepen te spreken. Bewonersorganisaties zijn immers niet de enige spreekbuis van de wijk: er zijn ook bewonerscommissies, milieugroepen, bewonersgroepen, verenigingen van eigenaren, straatvertegenwoordigers, ondernemers- en winkeliersverenigingen en vele andere groepen.

De gemeente wil in samenwerking met de bewoners kleinschalige projecten uitvoeren in de buitenruimte. Dit wordt met alle mogelijke middelen gestimuleerd, zoals het project de Gulden Klinker.

Stadsdeelbudget Buurthuizen en ondersteuning vrijwilligers
Onder deze activiteit valt de subsidiëring voor de inzet van welzijns-, jeugd- en opbouwwerkers en de openstelling van welzijnslocaties. Op basis van wijkagenda’s - en daar waar die nog niet zijn de wijkprogramma’s 2016-2019 -  zijn per stadsdeel maatschappelijke vraagstukken vastgesteld die passen binnen de vier gemeentelijke ambities voor 2021.

Vier ambities voor 2021:
1. De Haagse jeugd groeit veilig, gezond en met plezier op en ontwikkelt haar talenten.
2. Iedereen woont en werkt in een prettige omgeving, waarbij bewoners maximaal zeggenschap hebben over hun fysieke en sociale leefomgeving.
3. Mensen zijn vitaal en streven een gezonde leefstijl na.
4. De gezamenlijke toekomst van bewoners telt. Iedereen krijgt gelijke kansen, ongeacht achtergrond, ras, geslacht of geaardheid.

In 2020 hebben de Haagse welzijnsorganisaties hun doelstellingen geformuleerd. Dit is in subsidieafspraken voor 2021 vastgelegd. Daarnaast is vrijwilligerswerk gestimuleerd door subsidiëring van buurtkamers, Haagse Hopjes (uitleen buitenspeelgoed) en wijkbussen. De welzijnsorganisaties hebben in nauw overleg met de gemeente in 2021 zoveel mogelijk impact gemaakt binnen de geldende Coronarichtlijnen. Dit hebben zij flexibel, zichtbaar en merkbaar gedaan in de stad. Het outreachend jongerenwerk is ingezet om op straat met jongeren in gesprek te gaan over de impact van corona. Activiteitenprogramma’s voor jongeren zijn opgezet: online, buiten en wanneer mogelijk in het buurthuis. Opbouwwerkers hebben initiatieven van bewoners die wat voor elkaar wilden betekenen ondersteund. Kwetsbare bewoners zijn in contact gebracht met hulpverlening en ondersteuning.

Impact van corona
De impact van Corona op de jeugd is merkbaar. In 2020 constateerden we dat er meer jongeren hangen in de buitenruimte en de ervaren overlast door bewoners toenam. Het rijk heeft daarom via het gemeentefonds middelen beschikbaar gesteld voor aanvullende inzet van jongerenwerk. De inzet op jongeren in de leeftijd van 16-23 jaar in de buitenruimte is met deze middelen geïntensiveerd. Doel is de overlast terugdringen en jongeren begeleiden naar ondersteuning wanneer nodig. Eind 2021 is ook het reguliere jongerenwerk vanuit de Haagse Welzijnsorganisaties incidenteel versterkt in de stadsdelen waar dit het hardst nodig is; Centrum, Laak en Escamp. Beide intensiveringen lopen door in 2022.

Nieuw beleid welzijnswerk
In 2021 is ook het nieuwe beleidsplan professioneel welzijnswerk 2021-2024 “versterken en verbinden” (RIS 310647) door de gemeenteraad vastgesteld. In dit nieuwe beleid staan de uitgangspunten voor het professioneel welzijnswerk voor de komende jaren uitgewerkt. Dit beleidsplan is mede tot stand gekomen met behulp van professionals van de Haagse Welzijnsorganisaties, de Adviescommissie Welzijn en de Cliëntenraad Sociaal Domein. Het beleidsplan bevat koerswijzigingen op inhoud en op de manier waarop de financiering van het welzijnswerk wordt georganiseerd. Ook is dit jaar een verkenning uitgevoerd naar het eenvoudiger organiseren van het gebiedsgericht welzijn in stadsdeel Centrum (RIS 310228). Besluitvorming vindt begin 2022 plaats, waarna implementatie plaatsvindt.    

Subsidie voor initiatieven
In 2021 is de regeling voor kleinschalige, innovatieve en wijkgerichte initiatieven doorgezet en blijft de looptijd voor projecten 2 jaar. Aanvragers hebben kunnen rekenen op ondersteuning en advies bij het indienen van een aanvraag. In lijn met het coalitieakkoord is ruimte gecreëerd voor de Haagse welzijnsorganisaties om gebruik van deze regeling te maken. In 2021 zijn in totaal 54 projectaanvragen ingediend en 24 aanvragen gehonoreerd. In lijn met het beleidsplan professioneel welzijnswerk 2021-2024 wordt de subsidieregeling in 2022 herzien.

Nieuwe subsidieregeling 
Om de vrijwilligersorganisaties die verminderde inkomsten door de coronamaatregelen hadden een financieel handje te helpen is de subsidieregeling impuls vrijwilligersinitiatieven coronacrisis Den Haag 
ontwikkeld. Er zijn ongeveer 90 subsidieaanvragen gehonoreerd in 2021.  

Integratie en burgerschap  

Inclusiviteit en verbinding
Inclusiviteit wordt deels geadresseerd onder de nota ‘Op weg naar een inclusieve samenleving’ (RIS307542). Breder komt het ook aan bod in de nota ‘Bouwen aan een verbonden stad’ (RIS308172), die in april is aangenomen door de raad. Het voeren van dialogen tussen mensen met verschillende achtergronden is hier een belangrijke rol toebedeeld. Gedurende het hele jaar zijn laagdrempelige dialogen georganiseerd.
Een groot speerpunt is de aandacht voor het slavernij- en koloniaal verleden. Op 1 juli 2021 is het Initiatiefvoorstel Het Haags koloniaal- en slavernijverleden (RIS305697) aangenomen.
In het kader van dit voorstel het volgende:

• Is op 8 juli 2021 is de opdracht verleend aan het Koninklijk Instituut Taal-,Land- en Volkenkunde (KITLV ) om een wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar het Haags koloniaal- en slavernijverleden.
• Is een kwartiermaker aan de gang gegaan met de oprichting en uitwerking van een permanent herdenkingscomité.  
• Heeft de beeldende kunstinstelling Stroom Den Haag het projectplan voor de realisatie van herdenkingsmonumenten slavernijverleden aangeleverd. Eind oktober 2021 is de gemeente definitief akkoord gegaan met het projectplan. De opleverdatum van het herdenkingsmonument is 1 juli 2023.  
• Heeft Centrum 16-22 samen met een aantal scholen, culturele instellingen en belangenorganisaties voor de gemeente een behoefte onderzoek uitgevoerd naar de manier waarop o.a. kolonialisme en slavernij in de klas aan de orde kan komen. Dit resulteerde in een voorstel met mogelijkheden voor een educatief programma voor het PO en het VO. De gemeente onderzoekt, in afstemming met Cultuurschakel, culturele instellingen en het onderwijs welke mogelijkheden er zijn om het programma verder te laten ontwikkelen.

Nota Nieuw in Den Haag
Op 11 februari jongstleden stemde de raad in met het raadsvoorstel “Nieuw in Den Haag, een goede start voor Haagse nieuwkomers” (RIS307531). In dit raadsvoorstel is opgenomen dat een nieuw ontmoetingspunt voor nieuwkomers waaronder EU-arbeidsmigranten wordt gecreëerd. Een plek waar de groep nieuwkomers hulp en ondersteuning kan krijgen en wordt gestimuleerd om te participeren in de Haagse samenleving. De gesprekken over de vormgeving en de inrichting van de informatievoorziening zijn volop in gang. Daarbij wordt gesproken met betrokken partijen in de stad, maar er wordt ook gekeken naar voorbeelden in andere gemeenten.

Ingezet wordt op twee sporen: we starten dit jaar met meertalige communicatie voor de ontvangst van alle nieuwkomers, ondersteund door fysieke spreekuren voor verschillende doelgroepen. We werken hiervoor samen met zelforganisaties en het op te zetten ontmoetings- en informatiepunt in het kader van aanpak Kaapseplein. Tegelijkertijd loopt nader onderzoek naar de wenselijkheid en haalbaarheid van het uitbreiden van de one-stop-shop dienstverlening van The Hague International Centre naar alle nieuwkomers. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de motie “Kom snel met Loket voor arbeidsmigranten” (Motie Bos/Barker, RIS308906).

Ontmoetingen en communicatie met religieuze organisaties
Door ontmoetingen te blijven faciliteren worden sleutelfiguren, uit verschillende religieuze en levensbeschouwelijke organisaties, met elkaar in contact gebracht. Op deze wijze draagt de gemeente bij aan het in stand houden van een netwerk van levensbeschouwelijke organisaties.

Inclusief communiceren
Sinds de uitbraak van COVID-19 is er intensief ingezet op het terrein van voorlichting en communicatie. Hierbij speelden de Haagsche religieuze, levensbeschouwelijke en maatschappelijke organisaties een actieve rol voor de campagne ‘Den Haag tegen Corona’.  
Gemeentelijke diensten zijn ondersteund, om in de focuswijken en focusgroepen mensen te bereiken, die langs traditionele wegen onvoldoende of niet zijn bereikt. Met name in de Haagse wijken waar veel inwoners met een migratieachtergrond woonachtig zijn. Door inclusief te communiceren zijn er vele organisaties en gemeenschappen geactiveerd voor het bestrijden van COVID-19.  

Tegengaan van discriminatie
In maart is de nota ‘Op weg naar een inclusieve samenleving’ (RIS307542) aangenomen. Hierin staan de ambities voor het voorkomen en tegengaan van discriminatie. We hebben in 2021 ingezet op het vergroten van de zichtbaarheid van de gemeentelijke antidiscriminatie voorziening Den Haag Meldt. Hier is aan gewerkt middels een doorlopende communicatiecampagne en Den Haag Meldt is gestart met het geven van voorlichting. Ondanks de coronamaatregelen konden een aantal projecten doorgang vinden, zo is o.a. de Week van Respect ondersteund, een lesbrief discriminatie ontwikkeld en hebben er ontwerpsessies plaatsgevonden voor het ontwikkelen van een Haagse aanpak voor gelijke stagekansen. Tot slot zijn projecten in de stad ondersteund die inzetten op het voorkomen van discriminatie en het stimuleren van verbinding. Bijvoorbeeld het project ‘Met Andere Ogen’. Hier werden mensen middels een Virtual Reality beleving geconfronteerd met discriminatie en de gevolgen daarvan.

Cijfers taal in de buurt
Bij Taal in de buurt worden op laagdrempelige wijze taallessen aangeboden aan Haagse inwoners met Nederlands als tweede taal. Er waren in 2021 51 groepen actief met in totaal 396 deelnemers bij 23 organisaties. Hiervan waren 16 conversatiegroepen en 35 NT2-groepen. Het uitvalpercentage bedraagt 18%. Van de 51 groepen zijn er tijdens de lockdown 12 groepen gestopt. Deze groepen zagen af van online lessen. Van deze groepen zijn er 3 definitief gestopt, omdat er na de lockdown onvoldoende deelnemers waren om door te gaan. Na de lockdown zijn 9 groepen opnieuw begonnen (doorstart). In totaal zijn er 238 certificaten uitgereikt.

Als vervolg op Taal in de buurt is nauw samengewerkt met diverse partners, in het bijzonder is met het Taalhuis Den Haag een aanbod op maat voor mogelijk te gemaakt.

Het jaar 2021 was wederom een coronajaar. Met name de eerste helft kenmerkte zich door lockdowns. Alle betrokkenen bij Taal in de buurt hebben uiterste inspanningen verricht om contact met deelnemers te houden en hen zoveel mogelijk te stimuleren lessen te blijven volgen, zowel online als fysiek zodra dit weer mogelijk was. Dit vroeg veel van de betrokken organisaties, de docenten en de vrijwilligers maar ook van de deelnemers. Door de 1,5 metermaatregel konden er per groep minder mensen deelnemen.

Activiteit asielzoekers en vluchtelingenbeleid   

Maatschappelijke begeleiding
Het leveren van maatschappelijke begeleiding aan volwassen statushouders die in de gemeente zijn
gehuisvest is een wettelijke taak van gemeenten. De gemeente ontvangt €2.370 per ingeschreven volwassen statushouder in het jaar hierop volgend, middels een decentralisatie-uitkering vanuit het Rijk in de meicirculaire. In Den Haag wordt de maatschappelijke begeleiding geleverd door Stichting
Vluchtelingenwerk Zuidwest-Nederland (SVW). Voor 2021 is hiervoor een subsidie verleend ter hoogte van
(maximaal) € 0,8 mln.; gebaseerd op een prognose taakstelling van 758 statushouders waarover SVW in
2022 verantwoording aflegt. Dit vormt de basis van de definitieve hoogte van subsidie. De maatschappelijke begeleiding omvat de volgende onderdelen: vestigingscoaching en praktische begeleiding bij zelfredzaamheid, juridische begeleiding bij gezinshereniging, het organiseren van het
participatieverklaringstraject en het voeren van een frontoffice voor het beantwoorden van juridische en
praktische vragen. In 2021 zijn 650 nieuwe statushouders gehuisvest in Den Haag.

Mensen zonder verblijfsdocumenten
Het doel van het Haags Noodfonds is het verlenen van onderdak en/of materiële ondersteuning aan (uit
geprocedeerde) asielzoekers die door het ontbreken van een verblijfsvergunning in zeer dringende nood
verkeren. Daarbij gaat het vooral om gezinnen met minderjarige kinderen, minderjarige kinderen zonder
ouders en personen met ernstige medische en/of psychische problemen. Stichting Vluchtelingenwerk vormt de schakel tussen de noodvoorzieningen van het Haags Noodfonds en behoeftige (ex-)asielzoekers en (ex-)vluchtelingen. Zij ontvangen hiervoor een subsidie die gebaseerd is op 160 lopende trajecten en een selectie van 50 deelnemers aan het Fonds door de inzet van professionele vrijwilligers. Haags Noodfonds en SVW leggen in 2022 verantwoording af over het jaar 2021, hetgeen de basis is van de definitieve hoogte van subsidie.

Dienstverlening

Visie op digitalisering en dienstverlening
In navolging van de in 2020 vastgestelde gemeentebrede Visie op digitalisering en dienstverlening (RIS305093), heeft het college  in 2021 de (tweede) jaarlijkse uitvoeringsagenda voor 2022 (zie RIS310924) opgesteld en toegestuurd aan de raad. In de visie zijn de ambities voor Haagse dienstverlening neergezet: persoonlijk, gemakkelijk en betrouwbaar. Deze ambitie staat voor dienstverlening die aansluit bij de leefwereld van inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties en die voor iedereen toegankelijk, laagdrempelig en duidelijk is. Het raakt alle facetten van de gemeente en vraagt van iedereen die er werkt om steeds meer uit te gaan van de leefwereld en behoeftes van inwoners en ondernemers in plaats van interne processen en systemen.

Er zijn 2 strategische doelen: ‘Luisteren en Verbeteren’ en ‘Integrale dienstverlening’. Deze zijn leidend voor de uitvoeringsagenda. Denk hierbij aan het verder ontwikkelen van onlinedienstverlening, onderzoek met inwoners en ondernemers door De Stadskamer en helder communiceren.

De Stadskamer
De Stadskamer is een goed voorbeeld van een geslaagde gemeentebrede onderzoeksfunctie, om bij de verbetering van beleid en uitvoering, de leefwereld van onze doelgroepen concreet een plek te geven. De gemeentelijke Stadskamer is in 2018 begonnen en wordt ingezet voor allerlei manieren waarop de gemeente invulling geeft aan #informeermij, #BetrekMij en #HelpMij, ofwel aan communicatie, participatie en dienstverlening aan de Haagse inwoners en ondernemers. Inmiddels zijn afgelopen jaren rond de 80 onderzoeken uitgevoerd naar de behoeften en ervaringen van inwoners en ondernemers, waarvan circa 20 in 2021. Voor Corona vaak in het Stadhuis of op locatie bij doelgroepen in de stad en het afgelopen jaar ook veel online. Bij deze onderzoeken en gesprekken zijn inmiddels meer dan 600 Hagenaars direct betrokken geweest.

Klachten
In 2021 heeft de gemeente in totaal 2.578 klachten ontvangen, een toename van 476 klachten ten opzichte van 2020. In 2021 (75%) zijn meer klachten binnen de wettelijke termijn afgehandeld dan in 2020 (73%).

Om de gemeentelijke klachtendienstverlening structureel te verbeteren is in 2021 een gemeentebreed verbeterprogramma gestart. Hierin is veel aandacht voor training & opleiding, betrouwbare (verantwoordings)rapportages, mensgerichte gemeentebrede processen en modernisering van de benodigde ICT ondersteuning. Hierover is de raad in december 2021 geïnformeerd met de brief ‘Herijking dienstverlening KCC en blik op de toekomst’ (RIS310889).

Voor beter inzicht in de staat van de dienstverlening en identificatie van verbetermogelijkheden, zet de gemeente structureel tevredenheidsonderzoeken in. De gemeente kiest voor 1 gestandaardiseerde methode van klanttevredenheidsonderzoek. Een standaard manier van vragen, meten en rapporteren maakt het namelijk mogelijk om dienstverleningsniveaus breed te vergelijken, zodat van elkaar kan worden geleerd. Daarmee is het ook een belangrijk instrument om gemeentebreed regie te houden op verbetering en kostenbesparing. In 2021 liepen gemiddeld 25 klanttevredenheidsonderzoeken tegelijkertijd. Dat is een toename van 11 ten opzichte van 2020. Ze geven een cijfermatige waardering van de dienstverlening en bieden ook ruimte voor meer gedetailleerde feedback van inwoners en ondernemers.

Tevredenheidsonderzoeken
In 2021 is door de Stadskamer een onderzoek gestart onder inwoners en ondernemers van Den Haag naar de manier waarop de gemeentelijke dienstverleningswaarden Persoonlijk, Gemakkelijk en Betrouwbaar voor de verschillende dienstverleningskanalen praktisch hanteerbaar kunnen worden gemaakt. Parallel aan het betrekken van inwoners en ondernemers bij de doorontwikkeling van onze dienstverlening en de inzet van de verschillende kanalen is ook meer gebruik gemaakt van inzichten uit data-analyses.

Digitale dienstverlening
Het belang hiervan neemt onder andere bij de continue verbetercyclus van de digitale dienstverlening steeds meer toe. In 2021 is het aanbod van onze digitale dienstverlening via MijnDenHaag verder uitgebreid en is het gebruik  ervan verder gestegen van 32% van alle Hagenaar in 2020 naar 47% in 2021. De tevredenheid over het gebruik is verder gestegen# van 7,4 naar 7,7. Daarnaast is gestart met vernieuwing van MijnDenHaag (in samenwerking met gemeente Amsterdam en het Rijk), om verder aan te sluiten bij nieuwe landelijke standaarden om hergebruik en eventuele integratie van digitale overheidsdienstverlening in de toekomst te kunnen ondersteunen.

Activiteit Burgerzaken

Klantcontactcentrum
Het Klantcontactcentrum biedt bewoners, expats en ondernemers toegang tot de dienstverlening van de gemeente Den Haag. Het beheert diverse gemeentelijke kanalen: o.a. de website www.denhaag.nl, MijnDenhaag.nl, digitale formulieren, email, chat, het telefoonnummer 14070 en de balies in de stadskantoren Spui en Leyweg. Het Klantcontactcentrum zorgt dat de dienstverlening Persoonlijk, Gemakkelijk en Betrouwbaar is, zodat inwoners het kanaal kunnen kiezen dat het best bij hen past. Daarbij is het uitgangspunt digitaal waar mogelijk en persoonlijk waar nodig. Met het verbeteren van de onlinekanalen kunnen steeds meer zaken digitaal geregeld worden.
Het Klantcontactcentrum is primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van de burgerlijke stand en de basisregistratie van personen. Verder voert het Klantcontactcentrum ook een aantal bijzondere taken uit: de eerste inschrijving in de basisregistratie en beheer van het register voor niet-ingezetenen, de uitvoering van de Rijkswet op het Nederlanderschap en The Hague International Center. Ook zijn alle digitale  burgerzakenproducten bij het Klantcontactcentrum belegd. Den Haag is als enige gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering van landelijke taken.

Verkiezingen
Op 17 maart 2021 vond de Tweede Kamerverkiezing plaats. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft samen met het RIVM-kaders opgesteld voor de organisatie van veilige verkiezingen in coronatijd. Deze kaders zijn geregeld in de genoemde Tijdelijke wet verkiezingen Covid-19.

De voortdurende onduidelijkheid over de te nemen Corona-maatregelen, respectievelijk het vroegstemmen en briefstemmen hebben ertoe geleid dat er in totaliteit voor een bedrag van € 2,8 mln. aan meerkosten zijn gemaakt in relatie tot Covid-19. De compensatie vanuit het Rijk, voor de extra kosten die verband hielden met Covid-19, is niet toereikend gebleken voor de totale kosten die zijn gemaakt in het kader van Corona, De meerkosten worden, in overeenstemming met de financiële spelregels, voor ca. € 1,6 mln. verrekend met de bestemmingsreserve verkiezingen.

Kiezers buiten Nederland
De gemeente Den Haag is conform de Kieswet verantwoordelijk voor de permanente registratie van Nederlanders die in het buitenland wonen en mogen stemmen. Voor het uitvoeren van deze landelijke taak, de afbouw van het aantal briefstembureau’s in het buitenland en aanpassing van Haagse systemen heeft het Rijk middelen toegezegd.

In 2021 in vervolgens op basis van een zogenaamd herijkingsdocument gekeken welke langjarige afspraken gemaakt kunnen worden om zo de kosten voor kiezers in het buitenland structureel te kunnen compenseren vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koningrijkrelaties.
De vergoeding van BZK voor het Europees BurgerInitiatief (EBI) wordt deel teruggestort, omdat niet al het budget is gebruikt. In 2022 wordt een nieuwe EBI verwacht.

Activiteit baten secretarieleges

Uitgifte documenten
De baten binnen het programma Dienstverlening bestaan voornamelijk uit het heffen van leges voor reisdocumenten, rijbewijzen, documenten uit de basisregistratie personen en de burgerlijke stand. Als gevolg van corona zijn er minder producten afgenomen. Denk aan minder rijbewijzen, minder huwelijken/ partnerschapsregistraties, uittreksels en verklaringen.