Cultuur en bibliotheek

Beleidsverantwoording per activiteit

1. Cultuur

Subsidieregeling meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur Den Haag 2021- 2024 (RIS 303155)
2021 was het eerste jaar dat het cultuurbeleid grotendeels uitgevoerd is volgens het nieuwe meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024 (RIS 306137). Het jaarlijkse budget is € 58,5 mln. Aanvullende middelen, €2,3 mln., zijn toegevoegd aan het financiële kader van € 55,6 mln. om een aantal culturele functies in stand te houden. Het gaat om functies die Den Haag dreigt te verliezen als de gemeente het advies van de adviescommissie meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024 (RIS 305165) zou volgen. Door de coronamaatregelen in 2021 moesten instellingen hun beleidsplan hierop aanpassen.

In 2021 zijn 2 opdrachten aan externe onderzoekbureaus uitgezet. Na een aanbestedingsprocedure is aan de DSP groep de opdracht gegund om een evaluatierapport op te stellen over de wijze waarop het proces van het meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024 is verlopen (RIS 310440). Aan AEF is de opdracht gegund om onderzoek te doen naar de functie en het financieringsstelsel van 3 systeeminstellingen (deze instellingen geven uitvoering aan een deel van de gemeentelijke taken om de cultuursector te faciliteren en te stimuleren, onder meer door middel van subsidieregelingen).

Cultuurankers
In 2021 is € 0,1 mln. beschikbaar gesteld om de culturele samenwerking in de regio Haaglanden te stimuleren. In de motie ‘Verstevig de Cultuurankers’ (RIS 306695) is vastgelegd dat dit budget jaarlijks wordt gebruikt voor het ophogen van het subsidieplafond van de subsidieregeling Cultuuranker- en openluchttheaterfuncties Den Haag 2021-2024 (RIS 308685) en voor incidentele subsidie aan de overige Cultuurankers voor het verstevigen van hun gezamenlijke positie.

Subsidieregeling Culturele impuls Haagse Hout
De subsidieregeling Culturele impuls Haagse Hout Den Haag 2021 is in september gepubliceerd (RIS309852). Deze regeling ondersteunt incidentele culturele activiteiten in stadsdeel Haagse Hout in 2021. De regeling heeft een subsidieplafond van € 68.500 en is op € 3.000 na uitgeput.

Regeling voor cultureel ondernemerschap
In 2021 zijn 11 van de 20 aanvragen gehonoreerd binnen de subsidieregeling Stimulering cultureel ondernemerschap Den Haag 2020 (RIS 304586). Daarmee is het subsidiebudget op. Opbrengsten: herontwikkeling van de fysieke en digitale beleving bij Korzo, een online platform voor makers van Stichting Orisun en een coachingstraject voor de bedrijfsvoering van Stichting Modelo62.

Subsidieregeling Haagse kunst- en cultuurprojecten
De subsidieregeling Culturele projecten Den Haag 2018 en Culturele activiteiten broedplaatsen Den Haag 2014 zijn samengevoegd in de nieuwe subsidieregeling Haagse kunst- en cultuurprojecten Den Haag 2021 (RIS307362). 79 culturele organisaties en makers ontvingen subsidie voor hun kunst- en cultuurprojecten. Er was 1,113 mln. beschikbaar.

Broedplaatsen
Mei 2021 is een nieuwe broedplaatsenmakelaar aan de slag gegaan om de broedplaatsen te ondersteunen. Twee broedplaatsen zijn ondersteund met middelen om de locatie aan te passen en met de inzet van deskundigen om de administratie en organisatie te versterken. Om de zichtbaarheid van culturele broedplaatsen te vergroten zijn de locaties opgenomen in de activiteiten van Hoogtij. In december is een digitale bijeenkomst met culturele broedplaatsen georganiseerd waar de nota culturele broedplaatsen (RIS306134), de ontwikkeling van een digitaal loket en een subsidieregeling ondersteuning culturele broedplaatsen is besproken.

Makersregeling
In 2021 is het budget voor de makersregeling verhoogd naar 0,24 mln. Hiermee zijn 30 makers ondersteund. De subsidieregeling uit 2019 is geactualiseerd (RIS 306946).

Voordekunst
Ook in 2021 werkte de gemeente samen met het crowdfundingplatform voordekunst. De gemeente draagt 25% van een project bij als de maker zelf 75% financiering regelt. Hiermee wil de gemeente ondernemerschap bij makers en organisaties stimuleren. Opbrengsten in 2021 zijn onder andere: een atlas van de Haagse mat genaamd de Matlas, een geïllustreerde tarot deck in het thema ‘creepy cute steampunk’ van Hey Jay en een blauw usb-vleugeltje met pianomuziek en eigen kleinkunstliedjes van Beth en Flo. 

Publieksonderzoek
Welke groepen bereikt de cultuursector wel en niet? Dat is in 2021 onderzocht door The Hague & Partners. Door corona zijn de resultaten vertekend. In 2022 wordt opnieuw onderzoek gedaan dat in 2023 wordt opgeleverd. Inmiddels werken alle G4-steden met dezelfde onderzoeksmethode.

Talentontwikkeling van kinderen uit minder draagkrachtige gezinnen
Stichting Leergeld Den Haag ging dit jaar door met het project ‘Kinderen, cultuur en kansen’. Cijfers: 896 kinderen deden mee aan de vakantie-activiteiten ‘Doen wie je bent’. Mede dankzij extra financiering vanuit het Jeugdvakantieloket en Zomerprogramma070. Ook kwamen er extra mogelijkheden voor talentontwikkeling voor 48 kinderen.

Pop
Vanuit het meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024 (RIS 302961) is ook in 2021 geïnvesteerd in de Haagse popinfrastructuur. Belangrijk doel: het stimuleren van het makersklimaat en talentontwikkeling. Zo zijn er subsidies verstrekt aan Aight, Grauzone, Musicon, PAARD, PIP, Podium de Nieuwe Kamer (voorheen Regentenkamer), Popdistrict, Popradar, Rewire, en ProJazz.

Sinds 2018 wordt gewerkt met de nota Ruimte voor Pop (RIS 298121). Er zijn middelen ingezet om de digitale infrastructuur door stichting BROUHAHA (3voor12 Den Haag) voort te zetten en om het General Urban Arts Platform te ondersteunen.

Kunst in de openbare ruimte
Nieuw in 2021: de website buitenkunstdenhaag. Hierop staan de ruim 500 kunstwerken in de openbare ruimte die de stad bezit, met uitleg over de werken en de makers. Via deze site kunnen bezoekers ook vragen stellen en schade of omissies melden. De website wordt beheerd door Stroom Den Haag. Aan de website is ruime bekendheid gegeven via persberichten en advertenties, ook op stadsdeelniveau.
Aan de collectie kunst in de openbare ruimte kon ‘This princess saves herself’ worden toegevoegd van de internationaal werkende en onder meer aan de KABK opgeleide Lara Schnitger. Het beeld is als onderdeel van de Beeldengalerij bedacht en ontworpen door P.Struyken en onder beheer van Stichting Stroom Den Haag tot stand gebracht

Cultuureducatie
In 2021 is door het college de nota Cultuureducatie 2021 (RIS 308967) vastgesteld. Vanuit onderwijs en cultuur is jaarlijks een extra bedrag van € 0,2 mln. beschikbaar gesteld voor het uitvoeren van deze nota. Uitgangspunten: uitbreiding van cultuureducatie in het voortgezet onderwijs en ontwikkeling van cultuureducatie in het middelbaar beroepsonderwijs en voorschoolse educatie. Daarnaast zijn vanuit cultuur en onderwijs bijdragen geleverd aan de voortzetting van het huidige cultuureducatiebeleid voor het primair en voortgezet onderwijs.

In 2021 begon een nieuwe tranche voor de landelijke matchingsregeling ‘Cultuureducatie met kwaliteit betreffende het primair onderwijs’. Hiervoor is ruim € 0,8 mln. beschikbaar: € 0,4 mln. van de gemeente en € 0,4 mln. van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Amare
Een mooi moment in 2021: de opening van Amare op 1 augustus. Dit was later dan de geplande datum van 3 januari 2021. De eerste maanden dat Amare open was, waren bijzonder succesvol. Lange rijen tijdens het UITfestival, de overdracht aan de stad in het bijzijn van het koninklijk paar, tal van concerten en voorstellingen. Stichting Amare heeft aangegeven dat de inwerk- en inspeelperiode te kort is. Er is meer tijd nodig om het gebouw goed te leren kennen, systemen te testen en mensen in te werken.

Eind 2021 is er nog geen sprake van een volwaardige exploitatie. Dat heeft te maken met de coronamaatregelen, met de kinderziektes en met het later inhuizen van zowel het Nederlands Danstheater als het Koninklijk Conservatorium. Zodra de exploitatie volwaardig is, wordt het Bedrijfsplan 2021 herijkt en de exploitatie geëvalueerd. De gemeente heeft regelmatig overleg met Stichting Amare over de actuele situatie, de coronamaatregelen en het inregelen van het gebouw.

Regiodeal
Het cultuurproject binnen de Regiodeal ‘Zuidwest vertelt zijn verhaal’ heeft vanwege corona diverse activiteiten moeten opschorten, zoals wijkfestivals en workshops in de bibliotheek Bouwlust. Wel zijn 2 muurschilderingen gemaakt met kinderen en jongeren. Ook hebben kinderen tijdens het UITfestival workshops street art gevolgd op de Leyweg. Verder hebben jongeren bij Musicon de levensverhalen van ouderen vertaald naar rapmuziek. TV West maakt hierover een film, die begin 2022 wordt uitgebracht.

2. Beeldende kunst

In 2021 zijn diverse kunstwerken volgens planning onderhouden.

3. Accommodaties voor kunstbeoefening

Integraal huisvestingsplan Cultuur en Bibliotheken
In het collegebesluit Haagse Referentienormen voor maatschappelijke voorzieningen (RIS 307513) is opdracht gegeven tot een nadere uitwerking per type voorziening, uitgaande van een analyse van vraag en aanbod op een voor de voorziening passend schaalniveau en een visie op de toekomst van de voorziening op te stellen. In 2021 is gestart met het opstellen van een integraal huisvestingsplan voor cultuur en bibliotheken. Hiermee wordt de opgave voor de huisvesting van cultuur en bibliotheken in relatie tot de groei van de stad in beeld gebracht. Hiermee wordt de indicatieve investeringsopgave voor de huisvesting van Zorg en Welzijn in relatie tot de groei van de stad in beeld gebracht. In de grote gebiedsontwikkelingen (CID, Binckhorst en Den Haag Zuid West) wordt dit uitgewerkt in de diverse voorzieningenprogramma’s.

4. Musea

Tentoonstellingen in 2021
Dat een tentoonstelling ook online indrukwekkend kan zijn, bewees de prachtige online opening begin 2021 van ‘Het gedroomde museum’. Hier stond Berlages Kunstmuseumgebouw als topstuk uit de collectie centraal. De zomer in het Kunstmuseum stond mede in het teken van de Zomerschool, speciaal voor Haagse ouderen georganiseerd met diverse welzijnspartners. In 5 weken volgden deelnemers uit verschillende Haagse wijken diverse workshops. Demissionair minister Hugo de Jonge bezocht de Zomerschool.

De modetentoonstelling ‘Global wardrobe’ van het kunstmuseum toonde de buiten-Europese invloeden op de West-Europese modecollectie van het museum. Dit was verdeeld over de 18de en 19de eeuw (imitatie), 20ste eeuw (inspiratie) en het heden (innovatie). Er was aandacht voor actuele vragen zoals: hoe kun je je als modeontwerper laten inspireren door andere culturen, wie mag wat ontwerpen of citeren, en wie mag wat vervolgens dragen?

Naast de tentoonstelling ‘Geniale grafici’ over Escher en zijn tijdgenoten was in het Escherpaleis ook een modetentoonstelling te zien. In ‘Kijken met je handen’ presenteerde de Nederlands-Curaçaose ontwerper Michelangelo Winklaar een experimentele expositie. Een breed publiek, inclusief blinden en slechtzienden, mocht zijn modecollectie ervaren door middel van tast.

In een zeer veelzijdige programmering toonde het Fotomuseum ‘Kunstenaarsportretten’ door beroemde fotografen als Eva Besnyö, Cas Oorthuys, Gerard Fieret en Koos Breukel. Verder in 2021:  ‘De wereld volgens Roger Ballen’ en een kleine presentatie gewijd aan de Matlas, de atlas met meer dan 30 portretten van dragers van het iconische Haagse mat-kapsel.

De Gevangenpoort is dit jaar verbouwd. De museale presentatie is nu ruimer en de cipierswoning is weer authentiek ingericht. De feestelijke heropening in juni is verzorgd door minister Van Engelshoven.

Ook aan het gebouw van het Haags Historisch Museum wordt gewerkt. DP6 architectuurstudio ontwikkelt een plan om waardevolle onderdelen van het interieur en exterieur te restaureren, de publieksentree en de route in het gebouw te verbeteren en extra ruimte te maken voor actuele presentaties. De nieuwe opstelling ‘Macht-800 jaar Binnenhof’ is geopend door demissionair premier Rutte.

Het Museon opende het nieuwe, interactieve DiscoverLab over wetenschap en technologie. Op de woensdagmiddagen startte in buurthuis Mandelaplein de science club Transvaal, een wetenschapsclub voor kinderen van groep 5, 6 en 7. De internationale en interactieve tentoonstelling ‘MUSIC!-van Beethoven tot Beyoncé’ kreeg aandacht in het programma Willem Wever.

Collectiezaken
In 2021 verzorgde Erfgoedhuis Zuid-Holland weer een periodieke meting bij het Haags Historisch Museum. Het gaat daarbij  om het beheer van de gemeentelijke collectie. De rapporteurs hebben waardering voor het werk van het museum, maar signaleren nog steeds een te krappe bezetting op de afdeling Collectie. Een aantal werkzaamheden op het gebied van collectiebeheer is nog niet uitgevoerd, waaronder standplaatsregistratie in het depot. Deze werkzaamheden zijn inmiddels toegevoegd aan een projectplan Collectieregistratie, waar impulsgelden voor beschikbaar zijn. Vervanging van het huidige klimaatsysteem is opgenomen in het plan voor de verbouwing. De veiligheidszorg wordt professioneel aangepakt.

De renovatie van het Binnenhof geeft, naast minder bezoekers door verminderde zichtbaarheid en bereikbaarheid, ook een risico op trillingen door bouwverkeer. De diverse betrokkenen komen geregeld bijeen om de stand van zaken en mogelijke risico’s te bespreken.

Van de Haagse kunstenaar Herman Berserik kocht het Haags Historisch Museum een zeer aantrekkelijk en kenmerkend stadsgezicht uit 1962 van huizen in de Schilderswijk.

5. Archeologie

In 2021 verscheen een nieuwe nota Archeologie (RIS 311200), een nieuwe gemeentelijke onderzoeksagenda Archeologie en een nieuwe archeologische waarden- en verwachtingenkaart.

In 2021 zijn ongeveer 350 adviezen gegeven en 30 onderzoeken gedaan, waaronder een aantal opgravingen. Verder zijn 29 archeologische publicaties verschenen, waarvan 2 grote publicaties (Haagse Oudheidkundige Publicaties) en een publieksboek over het onderzoek rondom de Grote Kerk. Ook is 1 grote opgraving uitgevoerd op de hoek van het Spui en de Gedempte gracht. Tenslotte is dit jaar gestart met het vooronderzoek in het kader van de renovatie van het Binnenhof.

Den Haag vindt het belangrijk dat de kennis over het verleden wordt ‘teruggegeven’ aan bewoners en bezoekers van de stad. Dat gebeurt via lessen op school, lezingen, exposities, publicaties en open dagen bij opgravingen en in kenniscentrum de Tempel. Vanwege corona zijn in 2021 niet alle geplande publieksactiviteiten doorgaan. Wel waren er 4 lezingen, waarvan 1 op het landelijke congres de Reuvensdagen.

Educatie
In 2021 zijn circa 135 archeologielessen gegeven. De cursus Hagologie voor volwassenen is 1 keer verzorgd.

Evenementen en activiteiten
In het Zomerprogramma 070 verzorgde de gemeente 20 archeologieactiviteiten. Hiervoor is bijvoorbeeld de les Archeoloog voor 1 dag omgezet in een inloopactiviteit. Voor de digitale nationale archeologiedagen zijn een lezing en 6 archeo-vlogs ingezonden.

Historische informatiepunten
Met de bibliotheken en erfgoedpartners zoals het Haags Gemeentearchief, Monumentenzorg, het Haags Historisch Museum, het Museon en Muzee Scheveningen zijn 10 activiteiten in de Haagse bibliotheken georganiseerd. Vanwege de coronamaatregelen was dit alleen in het laatste kwartaal van 2021 mogelijk.

6. Haags Gemeentearchief

Het Haags Gemeentearchief zorgt voor duurzaam beheer van alle gemeentelijke informatie die bewaard moet worden. Ook houdt het archief toezicht op het beheer van alle actuele gemeentelijke informatie, goeddeels in digitale vorm. Naast deze wettelijke taken heeft het archief een belangrijke erfgoedfunctie. Het documenteert de geschiedenis van de stad, ook vanuit particuliere bronnen, en stelt deze historische informatie aan het publiek beschikbaar.

7. Monumentenzorg

• Helaas zijn in 2021 diverse erfgoed-evenementen afgelast vanwege corona. De Open Monumentendag vond in hybride vorm plaats. In het kader van het Cultuurmenu zijn weer diverse erfgoed-bijdragen gedaan aan onderwijsprogramma’s. Voor het herstel van het erfgoed van de Tweede Wereldoorlog zijn subsidies verstrekt aan de stichting Atlantikwall Museum Scheveningen. Het geld is voor activiteiten in het bunkercomplex aan de Badhuisweg en voor het nationaal herdenkingscentrum Oranjehotel.
• Dit jaar verscheen het boek ‘Een lust voor het oog’ in de VOM-reeks. Hierin staan 25 Haagse kerken met hun waardevolle interieurs en kunstschatten. In het Atrium is hierover in het najaar een tentoonstelling gemaakt. Een centrale presentatie ging vanwege de coronamaatregelen niet door. 
• De gemeente heeft een bijdrage geleverd aan de dag voor de architectuur.
• In 2021 is verder gewerkt aan onderzoek over de cultuurhistorische waarden en betekenis van de Post-65 periode (tijdvak 1965-1990). De resultaten hiervan zullen in 2023 in de VOM-reeks verschijnen.

8. Bibliotheek

In 2021 liep het aantal leden van de bibliotheek terug naar 90.000. Ook waren er veel minder bezoekers door de beperkte openingstijden en tijdelijke sluitingen vanwege corona. Verder waren er minder uitleningen: 1.570.000 uitleningen. Tegelijk steeg het aantal uitleningen van e-books en luisterboeken via bibliotheek.nl naar respectievelijk 106.165 en 46.480. Binnen de coronabeperkingen heeft de bibliotheek educatief aanbod digitaal aangeboden, zoals huiswerkbegeleiding en taallessen.

De centrale bibliotheek aan het Spui is met 1,1 mln. bezoekers per jaar misschien wel de belangrijkste ontmoetingsplek van de stad, maar het gebouw is hier niet goed op ingericht. Mecanoo heeft een masterplan opgesteld voor de herinrichting zodat het pand weer voldoet aan alle ontwikkelingen en ambities. Het voorstel voor de herinrichting is op 20 januari 2022 aangenomen door de Raad en het college (RIS 310890).

De wijkbibliotheken Nieuw-Waldeck, Loosduinen, Leidschenveen en Ypenburg hebben uit het meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024 opnieuw middelen gekregen. Hiermee kunnen ze hun taak als cultuurankers voor Loosduinen en Leidschenveen-Ypenburg uitvoeren. Dit jaar is onderzocht hoe beide cultuurankers de coördinatie op eenzelfde manier kunnen organiseren. Hier zal in 2022 een definitief besluit over genomen worden.

9. Media

• De onafhankelijke lokale media zijn dit jaar ondersteund met subsidies aan de lokale omroep Den Haag FM/TV, FunX en het lokale mediafonds Luis de Pels.
• In 2021 waren er elke werkdag live uitzendingen van Den Haag FM vanuit Studio B in de bibliotheek aan het Spui.
• Ook dit jaar is samengewerkt met docenten en studenten van InHolland. Door de coronamaatregelen hebben zij slechts beperkt gebruik kunnen maken van de studio. Wel voerden studenten mediaopdrachten uit, zoals een bijeenkomst over de ‘journalist van het jaar’.
• Door corona bleef de vraag naar webinars groot. Ruim 100 webinars zijn via Studio B verzorgd.
• Veel media-evenementen vonden ook dit jaar online of in afgeslankte vorm plaats. De belangrijkste journalistieke prijzen van Nederland, de Tegels, zijn online uitgereikt vanuit Studio B.
• De lokale editie van de Dutch Media Week is dit jaar georganiseerd door Beeld en Geluid Den Haag, Nieuwspoort, ANP en PIP.
• Voor de bijna 400 digitale muurkranten is een nieuw besturingssysteem ontwikkeld. Windows heeft plaatsgemaakt voor Linux wat stabieler, veiliger en makkelijker te beheren is. Voor gebruikers is het ook goedkoper.
• De radiostudio in Studio B is mei 2021 gemoderniseerd. Het is nu ook geschikt voor visual-radio. Het oude meubel wordt opnieuw gebruikt voor podcasts.
• In overleg met het Commissariaat voor de Media is dit jaar gestart met de procedure over de nieuwe concessieverlening van de lokale omroep. Februari 2022 loopt de huidige concessie van Stadsomroep Den Haag af.

Grote projecten uitgelicht

Amare
Op 29 juni 2021 is Amare opgeleverd door Cadanz (RIS 309541). Meteen na de oplevering is het gebouw door de gemeente overgedragen aan stichting Amare. Vervolgens is gestart met het verhuizen en inrichten. Al snel waren er repetities, voorstellingen en concerten. De opening in november 2021 is in bescheiden vorm doorgegaan, vanwege de coronamaatregelen. Eind 2021 was Cadanz nog bezig met de sloop van het Lucent Danstheater, het afbouwen van de gevel van Amare en het afronden van controle van de installaties en registratie hiervan.

De werkzaamheden in 2021 bestonden voornamelijk uit de afwerking van het gebouw. Eind 2021 vond de definitieve onderverdeling van het beschikbare projectbudget in het investerings- en exploitatiedeel plaats. Daarbij is ook rekening gehouden met de werkzaamheden die in 2022 worden afgewikkeld. Op grond van de verdeling is er een bedrag van € 191,5 mln. geactiveerd en een bedrag van € 19,4 mln. in de exploitatie verrekend.